Не паспеўшае эвакуявацца ў тыл краіны працаздольнае насельніцтва г.Гомеля падвергнулася рабскай эксплуатацыі і знішчэнню з боку акупацыйных уладаў.

Мірныя жыхары і ваеннапалонныя масава знішчаліся:

- на трэцім і шостым кіламетры Рэчыцкай шашы, а менавіта: у супрацьтанкавым рове каля сядзібы машынна-трактарнай майстэрні (МТМ), у лесе ля вёсак Ляшчынец і Давыдаўка, каля ваеннага гарадка і на яго тэрыторыі, дзе знішчана да 25 000 чалавек;

- на 9 км. Чарнігаўскай шашы, за г. Нова-Беліцай Гомельскага раёна;

- у супрацьтанкавай рове паблізу вёскі «Чырвонае»;

- у гародах, якія прымыкалі да тэрыторыі "ГФП", дзе пахавана каля 2000 чалавек;

- на тэрыторыі Гомельскай абласной турмы;

- у іншых месцах.

Яскравым прыкладам генацыду з'яўляецца знішчэнне рабочых паравоза-вагона-рамоннемнага завода. Спецыяльнай следчай камісіяй устаноўлена, што 07.02.1943 нямецка-фашысцкія акупанты зладзілі на заводзе правакацыю, з дапамогай якой арыштавалі ўсю начную змену 200 чалавек, якія падвергліся жахлівым катаванням і далейшаму расстрэлу 22.02.1943 у Назараўскім лесе каля в.Ляшчынец.

Частка насельніцтва г.Гомеля змяшчалася ў канцлагерах. Так, на тэрыторыі Гомеля функцыянаваў лагер грамадзянскага насельніцтва №127, у якім большая частка зняволеных загінула ад голаду ці расстраляная немцамі па падазрэнні ў сувязях з партызанамі. З паказанняў ваеннапалоннага Прошына і. Ф. вынікае, што лагер палонных сем'яў партызан колькасцю да 1000 чалавек знаходзіўся па вул.Савецкай, і ставіўся да Гомельскай турмы. У паказаным лагеры ўтрымліваліся сваякі палонных партызан, у тым ліку старыя.

Акрамя таго, частка савецкіх грамадзян утрымлівалася ў канцлагерах»СД">

Зімой 1943 года канцлагер СД размяшчаўся па Савецкай вуліцы насупраць турмы ў аднапавярховым доме, які складаецца з некалькіх памяшканняў.& nbsp; лагер ахоўваўся камандай 299 супрацьтанкавага дывізіёна. Улетку 1943 года лагер перамешчаны на ўскраіну Гомеля каля яўрэйскіх могілак у двухпавярховы складскі будынак, а на ранейшым месцы быў створаны канцлагер для жанчын.

Згодна з актам спецыяльнай следчай камісіі №8 ад 05.12.1944 «аб масавым згоне немцамі савецкіх грамадзян горада Гомеля ў фашысцкую Германію на катаржныя работы» згон савецкіх людзей у фашысцкае рабства ажыццяўляўся спецыяльна створаным немцамі апаратам – біржай працы, якая мела вербавальныя аддзелы, а перад адступленнем – гвалтоўна нямецкімі воінскімі часткамі.

З акта спецыяльнай следчай камісіі №9» аб пагалоўнай гвалтоўнай эвакуацыі немцамі грамадзянскага насельніцтва горада Гомеля"> 

Да вызвалення байцамі Чырвонай Арміі Нова-Беліцы частка грамадзян перад адступленнем зганялі ў адрыны на плошчы Лесакамбіната паблізу дома №8 па вул. Пасля на названай тэрыторыі байцамі Чырвонай Арміі былі выяўленыя дзве ямы з трупамі.

На 14 кастрычніка 1943 г.мясцовым камендантам была прызначаная эвакуацыя грамадзянскага насельніцтва. Савецкія грамадзяне, якія ўхіляліся ад эвакуацыі, падлягалі расстрэлу.

Частка насельніцтва вырашыла застацца ў горадзе, нягледзячы на строгія пагрозы нямецкага ваеннага камандавання. Для выяўлення гэтых «дзёрзкіх парушальнікаў» гітлераўцы праводзілі сістэматычныя масавыя аблавы, падчас якіх усіх выяўленых грамадзян, якія ўхіліліся ад эвакуацыі, бязлітасна расстрэльвалі і спальвалі ў дамах, падвалы і прытулку закідвалі гранатамі.

Пры правядзенні гвалтоўнай эвакуацыі фашысцкія Каты нішчылі бязлітасна не толькі здаровых грамадзян, але і хворых людзей, інвалідаў, якія па стане здароўя не маглі пакінуць горад, з прычыны чаго колькасць загінулых савецкіх людзей у перыяд пагалоўнай гвалтоўнай эвакуацыі вылічалася сотнямі.

З мэтай эвакуацыі грамадзян у Германію на тэрыторыі г.Гомеля быў арганізаваны перасыльны лагер на месцы ваеннага гарадка ў канцы вул. Будзёнага (у цяперашні час раён кінатэатра» Кастрычнік">

У гэты перасыльны лагер грамадзянскага насельніцтва, абнесены высокім плотам з калючага дроту, зганялася як працаздольныя, так і жанчыны з малалетнімі дзецьмі, старэчыя старыя і інваліды. Лагер ахоўваўся нямецкімі салдатамі. Працаздольныя накіроўваліся з лагера ў Германію на катаржныя работы. Хворыя і слабыя-заставаліся. Колькасць іх паступова павялічвалася. Гэтым грамадзянам гітлераўскія каты не аказвалі ніякай дапамогі, не давалі харчавання і нават вады. Хворыя і знясіленыя, былі асуджаныя на немінучую гібель. Медыцынская дапамога не аказвалася. Наадварот, пад выглядам лекі, хворым даваліся яды.

Па стане на 25.11.1943 у лагеры засталося 40 хворых і састарэлых грамадзян (з некаторымі былі і дзеці). Вечарам 25.11.1943 ўсе дома былога ваеннага гарадка былі ўзарваныя, у выніку чаго большасць вязняў загінула.

Руіны казармы па вуліцы Будзёнага (цяпер – Барыкіна), якая выкарыстоўвалася для патрэб перасыльнага лагера, на карціне К.і. Лебедзева. Была падарваная 25 лістапада 1943 года разам з людзьмі. Крыніца: Музей Гомельскага палацава-паркавага ансамбля

З паказанняў вязня лагера г. Я. Іваноўскага:

«... я заўважыў, як у будынку лагера падклалі тол у скрынях і калі падпалілі шнур, я выбег з будынка і мяне немцы спыталі: “добраахвотнік?”. Карыстаючыся тым, што на мне было старое нямецкае адзенне, я адказаў "так" і разам з імі ледзь паспеў адбегчы ад будынка, як лагер быў узарваны. Пасля выбуху я падышоў да будынка і заўважыў параненага старога Праскурава, які клікаў сваю забітую жонку. Нямецкія каты з кулямёта дабілі Праскурава, ён зрабіў некалькі крокаў, скрываўлены ўпаў побач з трупам сваёй жонкі. Пасля ... нямецкія салдаты сталі прыстрэльваць з аўтаматаў астатніх параненых грамадзян "

Парэшткі забітых за перыяд акупацыі савецкіх грамадзян працягваюць выяўляць і па цяперашні час дзень (фота раскопак у Чэнкаўскім лесе):

Увосень 2021 года ў выніку вывучэння архіўных дадзеных і правядзення палявых пошукавых работ у лясным масіве Чэнкаўскага лясніцтва выяўлена месца масавага пахавання мірных грамадзян, забітых падчас Вялікай Айчыннай вайны.

Для ўстанаўлення гэтых фактаў генацыду і правядзення палявых пошукавых работ былі прыцягнутыя вайскоўцы 52 асобнага пошукавага батальёна. Падчас далейшага агляду ляснога масіву на сённяшні дзень выяўлена 63 месцы пахавання. З іх, у 26 цалкам вынятыя касцяныя астанкі, у астатніх іх наяўнасць устаноўлена.

Праведзена 16 аглядаў месца здарэння, падчас якіх вынятыя касцяныя астанкі больш за 500 чалавек. На чарапах маюцца пашкоджанні, характэрныя для скразных агнястрэльных раненняў.

Мноства спадарожных прадметаў – расчоскі і жаночыя грабяні, зубныя шчоткі і часткі футаралаў да іх, пластмасавыя гузікі, ключы, складаны нажы, фрагменты грамадзянскай абутку, рамяні з спражкамі, што паказвае аб пахаванні ў гэтым месцы менавіта мірных жыхароў.

Праведзеным асобным аглядам участка мясцовасці на адлегласці прыкладна 100-150 метраў ад блока пахаванняў устаноўлена наяўнасць нямецкага намётавага лагера (пра гэта сведчаць канфіскаваныя гузікі нямецкай палаткі), а таксама комплексу нямецкіх бліндажоў (канфіскаваныя фрагменты запчастак нямецкай ваеннай тэхнікі – часткі фары з надпісамі на нямецкай мове і іншыя прадметы). Канфіскавана таксама мноства складовых частак нямецкай вінтоўкі сістэмы Маўзер, гільзаў да яе.

Візуальны агляд далейшага ўчастка лесу дазволіў вызначыць наяўнасць другога блока пахаванняў па маштабах не менш раней устаноўленага, дзе меркавана пахавана некалькі дзясяткаў тысяч забітых мірных грамадзян.

З Акту аб злачынствах, учыненых нямецкімі акупантамі ў Навабеліцы Гомельскага раёна ад 19 кастрычніка 1943 года вынікае»...адыходзячы пад ударамі Чырвонай Арміі, нямецкія Каты пагналі некалькі тысяч чалавек за Гомель..."> 

У ходзе следства дапытаны ў якасці сведкі Вітушка Е.э., які паказаў, што" падчас адступлення немцаў, па словах маёй бабулі, многіх жанчын немцы зганялі на прымусовыя працы ў Германію, а мужчын расстрэльвалі, каб яны не папоўнілі шэрагі Чырвонай Арміі. Мая бабуля з маім бацькам хаваліся ў лесе ў зямлянках, гэта было летам 1943 года. Па словах бабулі, яны хаваліся ў Навабеліцкім лесе, канкрэтнага месца яна не называла. Я зразумеў, што ў гэтым лесе хавалася шмат людзей, мужчын, жанчын з дзецьмі. Мой дзед заставаўся ў г. Гомелі і працаваў у акупацыі. Са слоў бабулі немцы пры адступленні майго дзеда і іншых мужчын з завода схапілі і расстралялі ў лесе дзесьці за Чэнкамі. Больш канкрэтна яна нічога не распавядала".